Bu gördüğünüz dünyanın ilk bilgisayarı. Alışkın olduğumuz bilgisayarlara benzemiyor olması aslında çok normal. Çünkü bu bilgisayarın tarihi bundan 200 yıl önceye dayanıyor. Adı Difference Engine 2. Mucidi de Tarihin Gizli Kahramanları serisinin bu bölümünün konusu. Bilgisayarın babası olarak kabul edilen Charles Babbage… Buna rağmen adı nedense pek duyulmamıştır. Ama kesinlikle hepimizin çok şey öğreneceği bir hikayesi var Babbage’ın. Başarı, başarısızlık, azim, kararlılık, çılgınlık, farklı düşünme ne ararsanız. O nedenle bu gizli kahramanı henüz kendisini tanımayanlara tanıtma vaktidir.
Kimine göre tarihin en çılgın bilim adamlarından biridir Babbage. Çünkü 464 adet kırık pencereyi inceleyip kırılma nedenlerini araştırmıştır, lavları çok sevdiği için bir volkanın içine girmiştir, fırına girip 124 santigrat derecede 5 dakika kendisini ısıtmıştır. Yani bildiğimiz çılgın bilim adamı figürüne çok uygun bir karakterdir.
Ayrıca öldükten sonra beyni incelenmiş ve bir yarısı London Science Museum’da icatları ile birlikte sergilenmektedir.
1791 yılında İngiltere’de doğan Babbage çocukluğunda ciddi bir hastalık geçirdiği için uzun süre okuldan uzak kaldı ve banker olan varlıklı babası sayesinde evde özel öğretmenlerden dersler aldı.
Bir süre sonra sağlığı düzeltikten sonra Sherlock Holmes’tan da hatırlayacağınız üzere Baker Street Academy’e kabul edildi.
Buranın kütüphanesinde en hafif tabiriyle matematiğe aşkı başladı. Tüm zamanını burada geçirmeye başladı. Ama bir süre sonra matematik kitaplarının yetersizliği canını sıkmaya başladı.
Burada şundan da bahsedelim. 19. Yüzyılın başları sanayi devriminin tüm hızıyla ilerlediği yıllardı. Sanayide makineler, üretim, taşımacılık vs. gibi bir sürü konuda yığınla hesaplama yapılması gerekiyordu ve bunun için çok fazla sayıda tablo ve formül kullanılması da gerekiyordu. Yani mühendisliğe en çok ihtiyaç duyulan zamanlardı. Mühendisler de bu elle yazılmış ve bir sürü hataya gebe olan tablolara mecbur kalmıştı.
İşte tüm bunlar Babbage’ın gençliğinde gerçekleşiyordu.
1810’da Trinity College’a kabul ediliyor Babbage. Burada da John Frederick William Herschel ile tanışıyor.
Herschel ismi astronomi ile ilgilenenler için bir çağrışım yapmış olabilir? John Herschel William Herschel’ın oğludur. 1781’de Uranüs gezegenini keşfeden bilim adamının.
İşte Babbage ve Herschel Babbage’ın canını sıkan matematik kitaplarının yetersizliği üzerinde çalışmaya başladılar. Bu kitaplar özellikle gemilerin yönlerini bulmasını sağlayan hesaplamaları içeriyordu. Ve ikili bu kitaplarda ciddi hatalar buldular. Bu şu anlama geliyordu. Bu hesaplamalarla yola çıkan bir geminin yolunu bulması imkansızdı. Bu. Dünyanın en önemli bulgularından biriydi belki de. Çünkü işte bu telafisi olmayan ve tamamı insan kaynaklı olan bu hataların tekrarlanmaması için tek bir şeye ihtiyaç vardı. İnsanların denklemden çıkarılması ve tüm bu işlemlerin otomatik hale getirilmesi gerekiyordu.
Babbage da Ve işte o gün dünyayı kökünden değiştiren en büyük buluşlardan biri olan bilgisayar fikri ortaya çıktı.
Ve adı da Difference Engine No. 1 olacaktı.
1882’de Babbage kendi parasıyla polinom hesaplamalar yapan bir demo yapıyor. Bunu da bir arkadaş toplantısında çevresindekilere tanıtıyor. Bu toplantıda da çok ama çok önemli bir isim daha vardı. Ada Lovelace. Programcılar kendisini çok iyi tanır. Kendisi tarihin ilk bilgisayar programcısı olarak tanınır. Bu ünvanı da işte Babbage ile ortak çalışmaları sonrasında Babbage’ın daha sonra tasarlayacağı bir makine için delikli kartları kullanarak elde eder. İlginç bir bilgi daha. Ada Lovelace ayrıca şair Lord Byron’ın da kızıdır.
Bu buluşma sonrasında Lovelace ve Babbage birlikte çalışmaya başlarlar. Lovelace’ın da iknaları ile hükümete bir başvuru yaparlar ve hükümet de Babbage’a 1500 poundluk bir fon verir. Miktar düşük gelebilir ama bu güne göre bu miktar yaklaşık 161.000 pound civarındadır. Yani aslında ciddi bir ödenek almıştır. Ve bu finansmanla da çalışmalara başlar…
Ancak… İşte işler burada biraz karışır. Babbage birçok makine mühendisi ile çalışır ama Babbage’ın yapmak istediği makine için çok ama çok küçük ve çok hassas işlenmiş parçalar gerekir ancak o zaman daha çok dökme metal yapıldığı için bu teknoloji henüz bulunmamaktadır. Bir türlü makine tamamlanamaz ve bu finansmanı başka bir makine üzerinde harcamaya karar verir. Bu makine ise analitik motoru olarak adlandırılır. Bildiğimiz bilgisayara da en yakın tasarımlardan biridir bu.
Çünkü ortasında Mill yani Değirmen adını verdiği bir parça vardır. Bu günümüzün CPU’larına karşılık gelir. Ayrıca store yani hafıza isimli bir bölümü de bulunur. Bu da bugün bildiğimiz RAM’e karşılık gelir. Bu makinenin amacı da matematik hesaplamalarında insan hatası riskini ortadan kaldırmaktı.
Burada bir ilginç dipnottan daha bahsedelim. Ada Lovelace Babbage’a bu makineyi yapması için Babbage’a yardım etmek istiyor. Bunun için kaynak arayışına girdiğinde Babbage’ın toplantılarını kaçırmayan Luigi Frederico isimli İtalyan bir mühendisin her şeyi not aldığını ve bunları bir kitap haline getirdiğini öğreniyor. İşte bu kitap da tarihte bilgisayar programcılığı ile ilgili ilk yayın olarak tarihe geçmiştir.
Babbage çalışmaları hızlandırmış ve hükümete biraz daha finansman için başvurmuştur ancak o zamana kadar hiçbir şeyi tamamlayamamış olan Babbage’a bu kez ödenek vermeyi reddederler.
Bunun ardında eski tasarımlarına geri dönen Babbage 1847’de Difference Engine No. 2 üzerinde çalışmaya başlar.
Tasarıma göre bu makine 8000 farklı parçadan oluşacak, 4 metre uzunluğunda, 2.5 metre yüksekliğinde olacak ve ağırlığı tam 5 ton olacaktı.
Tüm polinom denklemleri, matematik problemlerini ve formülleri inanılmaz bir doğrulukla hesaplayacak ve üstelik bu sonuçları bir kağıda yazdırabilecek şekilde tasarlanmıştı.
Ama 1852’de Ada Lovelace hastalanarak kısa bir süre sonra 36 yaşında hayatını kaybetti.
1871’de ise Babbage hiçbir tasarımını çalışır hale getiremeden hayatını kaybetti.
Babbage’ın tasarımlarının işe yaramaz, zaman ve para kaybı olduğunu söyleyenler de çoktu elbette. Maalesef haksız çıkarma fırsatı olmadı Babbage’ın.
Fakat.
Ölümünden yaklaşık 100 yıl sonra 1985’de tüm tasarımlarının sergilendiği Londra Bilim Müzesinde Müzenin o zamanki müdürü Doron Swade bu tasarımları hayata geçirmeye karar veriyor ve üretilmesi için çalışmalara başlıyor.
Makinenin üretilmesi tam 17 yıl sürüyor ve Difference Engine No. 2 sonunda tamamlanıyor ve büyük ihtimalle öteki dünyada Babbage’ın yüzünde kocaman bir gülümseme beliriyor.
Çünkü Difference Engine No. 2 çalışıyor!
Babbage psikoloji, astronomi, matematik gibi çok farklı alanlarda da çalışmalara sahip çok büyük bir isimdi ve benim için bu Tarihin Gizli Kahramanları serisinin en ilginç ve en önemli figürlerinden biri oldu.
Tarihin Gizli Kahramanları Serisinin bu bölümünden de bu kadar. Bir sonraki videoda görüşmek üzere!
Hoşçakalın!