Dünyayı Değiştirecek Teknolojiler Serisi: Bölüm 1 – Büyük Veri (BIG DATA)
Sapiens kitabının yazarı Harari 21. Yüzyıl için 21 Ders kitabında şöyle söylüyor. Büyük veri, makine öğrenmesi, yapay zeka gibi teknolojiler nedeniyle gelecekte insan gücüne ihtiyaç o denli azalacak ki insanlar kitleler halinde gereksiz olmaya başlayacak.
Bunun sinyallerini son 30 yıldır alıyoruz aslında. İnsanlık tarihte hiç olmadığı kadar hızlı şekilde ilerliyor ve bu ilerlemeyi kontrol edecek bir güç, bir yaklaşım, bir yönetim sistemi yok. Ne kapitalizm, ne liberalizm, ne sosyalizm bu değişime dair çözümler üretebiliyor. Sadece izliyoruz ve sonunda da yine Harari’ye göre olacak şu. Devletler yerine bu teknolojileri kontrol eden şirketler dünyanın yönetimini ele geçirecek. Peki biz yani normal insanlar ne yapmalıyız. Bana kalırsa bu yeni dünya düzenine hazırlanmak için öncelikle yapmamız gereken bizi nelerin beklediğini, bu yeni teknolojilerin ne olduğunu çok iyi anlamalı ve gerekli becerileri edinmek ve gereksiz olmamak için bugünden tezi yok çalışmaya başlamalıyız. Videoların sonunda da her teknoloji ile ilgili ilgilenebileceğiniz iş alanlarından bahsedeceğim…
Peki bu beceriler ne? Bu teknolojiler ne?
İşte ben de insan hayatını kökünden değiştireceğini düşündüğüm teknolojiler ile ilgili bir video yapmayı düşünüyordum uzun süredir. Ama o kadar geniş bir alan ki saatler sürecek bir video olacaktı. O nedenle bana göre yaşam biçimimizi kökten değiştireceğini düşündüğüm teknolojileri ayrı ayrı ele almaya karar verdim.
Bu video serisinin hala gelecekte ne yapmak istediğine karar vermemiş gençler için de yol gösterici olacağını düşünüyorum. Zira az önce de bahsettiğim gibi bugün önemli gibi görünen beceriler yarın çok gereksiz hale gelebilir. Neyse uzatmayalım.
İlk bölümde daha sonra bahsedeceğim teknolojilerin de temelini oluşturacak bir teknolojiden bahsedeceğim. BIG DATA yani BÜYÜK VERİ teknolojisinden.
Başlamadan önce hatırlatmamızı yapalım. Hala abone olmadıysanız abone olmayı ve bildirimleri açmayı unutmayın. Zira benim için en büyük motivasyon çok çeşitli alanlarda beni heyecanlandıran konuları benim gibi bilimden, eğitimden, teknolojiden, psikolojiden ve daha bir çok konudan heyecan duyan insanlarla paylaşmaktır.
Öncelikle BÜYÜK VERİ deyince aklınıza ne geliyor? Aslında adı üstünde. Dünyadaki tüm verilerin bir noktada toplanmasından bahsediyoruz Büyük Veri derken. Tüm bilgilerin düjital olarak ulaşılabilmesinden. Zira 2000 yılında dünyadaki tüm verilerin sadece %20’si dijitalmiş. Kalan %80’i eski usül kitaplarda bulunan bilgilerdi. 2015 itibariyle bu oran ne biliyor musunuz? %98!
Şu an dünyadaki tüm bilgilerin %98’i dijital olarak erişilebilir durumda.
Büyük veri de buradan çıkıyor aslında. Devasa bir bilgi birikimi parmaklarımızın ucunda. Ama eski usül bilgisayardan anlayanlar bilir SQL tipi veri kontrolü artık hiç verimli değil. Yani bir bilgiye ulaşmak için bir listeyi taramak, belli bir sütundan belli bir bilgiyi çekmek çok verimsiz. Çok uzun zaman alıyor ve gerçek zamanlı değil.
İşte büyük veri bunu değiştiriyor. Artık bilgiler bir liste halinde değiş büyük veride. Bir bulut gibi düşünün. Bilgilerden oluşan bir bulut. Hangi konuda hangi bilgiye ihtiyacınız varsa yazılan algoritma o veri bulutunun içinden gerekli bilgiyi anında çekebiliyor.
Böyle anlatınca çok net anlaşılamayabilir belki ama birazdan ne tür alanlarda kullanılabileceğini hatta halihazırda kullanıldığından bahsettiğimde daha iyi anlayacaksınız. Ama büyük veriyi tanımlarken üç ana başlıktan bahsedilir.
Volume yani Hacim. Adı üstünde devasa boyutlardaki veri birikimden bahsediyoruz. Bunun belli bir boyutu da yok ama gigabytle’ları unutun artık. Büyük veride veriler petabyte ya da tetra byte’lar ile ifade edilir.
İkincizi Velocity yani Hız. Burada verilerin üretilme hızından bahsediyoruz. Malum şu anda sosyal medyanın da etkisi ile üretilen veri sayısı inanılmaz boyutlarda. Örneğin
Her bir dakikada instagramda 216.000 fotoğraf paylaşılıyor.
Twitter’da 2.700.00 tweet atılıyor.
30 milyar anlık mesaj ve 200 milyon e-posta gönderiliyor.
Bakın sadece sosyal medyada üretilen bilgiler bunlar. Ve sadece 1 dakika içinde. 1 dakika. Verilerin boyutunu bir hayal edin!
Tabi burada soru şu. Bu bilgilerin çoğunu kim elinde tutuyor? Instagram’ı, Youtube’u, Google Arama Motorunu? WhatsApp’i, Gmail’i kim elinde tutuyorsa. Google ve Facebook…
Francis Bacon ne demişti? Bilgi Güçtür… Neyse…
Son olarak Variety yani Çeşitlilik.
Bu veriler çok farklı kaynaklardan çok farklı şekillerde gelebilir. Büyük veride metin, görüntü, video, ses, sunum, mesaj veya veritabanı dosyaları bulunabilir.
Peki Big Data nerelerde kullanılacak veya halihazırda kullanılıyor?
Gelin bazı örneklere bakalım. Bazıları sizi korkutabilir. Uyarayım.
Örneğin hepiniz bir noktada bir sigorta şirketinden ya da bankadan aranmışsınızdır. Ve bu alakasız şirketlerin ve bu çağrı merkezi çalışanının sizinle ilgili bildikleri çok fazla gelmiştir size. Sizinle ilgili bu kadar bilgiye nasıl ulaşabiliyorlar?
İşte big data sayesinde. Bu çağrı merkezlerindeki çalışanların bilgisayarlarında bahsettiğimiz veri bulutuna erişen bir kontrol paneli bulunur. Mesela sizinle ilgili isim, adres, aile geliri ve aile üyeleri ile ilgili bilgilere erişebilirler. Bu kadarla kalsa normal. Ama herhangi bir bankada bulunan bir kredi kartınızın ne zaman ödendiğine dair bilgiye de erişebilirler. Ayrıca müşterinin şirketle veya banka ile son işlemlerini öğrenmek için müşteri ilişkilerinin veritabanına ulaşabilirler hatta eski aramaların metinlerine, gönderdiğiniz e-postalara, canlı yardım aldığınızda yaptığınız yazışamalara da. Bitmedi! Söz konusu şirketin web sayfasını ziyaret etmişseniz hangi sayfasını ziyaret ettiğinizi ve kaç dakika bu sayfada kaldığınıza da çok rahat bakabilirler. Bu sayede ne ile ilgilenebileceğinizi çok rahat anlayabilir çağrı merkezi. Bununla da bitmiyor, bu çalışan ayrıca sosyal medya paylaşımlarınza da çok rahat ulaşabilir bu kontrol panelinden. Ya da kullandığınız araç bir şirket aracıysa ve merkezi bir takip cihazı kullanıyorsanız nereye ne zaman gittiğinizi hatta o anda nerede bulunduğunuzu bile öğrenebilir. Bunların hepsini tek bir tıkla tek bir yerden gerçek zamanlı olarak yapabilirler. Yani sizinle ilgili sizden çok fazla bilgi sahibi olabilirler…
Ve burada bahsettiklerim geleceğin olasılıkları değil. Birçok şirket şu anda bu imkanları kullanıyor.
Biraz korku filmi senaryosu gibi olmuş olabilir. Ama big datanın faydaları da var. Bunlardan en önemlisi dolandırıcılığı önlemesi.
Örneğin kredi kartınız var ve normalde yaşadığınız yer de belli ama kartınızla çok alakasız bir yerden bir alışveriş gerçekleştiriliyor. İşte o anda hemen banka sizi arıyor ya. Ya da bir mesaj alıyorsunuz anında. Bu işlem bilginiz dışındaysa arayın bizi diye. İşte bunu sağlayan da big data. Eldeki mevcut bilgilerin analizi ve sıradışı aktivitelerin tespit edilmesini ve buna uygun bir eylem almasını sağlayan algoritmalar sayesinde. Aslında burada da bitmiyor. Bu algoritma ayrıca bağlantılı aktiviteleri de inceliyor. Mesela siz istanbulda yaşıyorsunuz ve kartınızla adanada bir araç kiralanıyor. Sistem öncesinde uçak bileti alıp almadığınıza da bakarak bu işlemin şüpheli olup olmadığına karar verebiliyor…
Bunun yanında şirketler fiyatlarını da işte bu sayede belirliyor. Bir ürünü piyasaya sürdükten sonra tüm mağazalarda kaç saatte kaç ürün satıldığına bakılabilir. Örneğin bir mağazada hiç ürün satılmamışsa hemen o mağazanın müdürü ile iletişime geçilir. Bu sayede müdür ürünü raflara koymamışsa bu hemen çözüme kavuşturulabilir. Ayrıca bahsettiğimiz gibi fiyatlandırma için de müşterilerin hangi fiyat bandında alım yaptıkları incelenir ve yüksekse veya düşükse gerekli ayarlamalar yapılır. Hepsi çok farklı kaynaktan alınan yığınla verinin anında analizi ile mümkündür.
Bunlar hep şirketler açısından faydaları aslında. Peki günlük hayatımızın neresinde bu Big Data.
Netflix ve Hepsiburada aslında en bilinen örnekler burada. Netflix’te bir şey izlediğinizde izlediğiniz dizi veya filme benzer yapımları size önermeye başlar. Ya da Hepsiburada da belli bir ürünü aradığınızda artık bilirsiniz ki gelecek günlerde o ürünle ilgili reklamları sağda solda her yerde görmeye başlarsınız. Artık bunu garipsememeye bile başladı insanlar. Yine bu alışkanlıklarınızın, girdiğiniz sitelerin vs. analizi ile mümkün big data kullanımları.
Bunların dışında big datanın kullanım alanları kelimenin tam anlamıyla sınırsız. Hatta Barack Obama’nın 2012’de seçimleri kazanmasında ekibindeki big data analistlerinin çok önemli rolü olduğunu söyleyenler de çok. Ama sanırım ne demek istediğim anlaşılmıştır. Olasılıklar sınırsız ve bunların bir çoğu bugün dahi hayatımıza girmiş durumda.
Peki bu alanda ne tür iş alanları mevcut? Bazıları şunlar:
Big Data Mühendisliği, Big Data Mimarlığı, Big Data Analistliği, Veritabanı Mühendisliği, Veri Ambarı Mühendisliği, Big Data Araştırmacılığı vs.
Bu iş alanları ile ilgili araştırma yapabilir, ilgilendiğiniz, ilginizi çeken konularda bugün kendinizi geliştirmeye başlayabilirsiniz.
Umarım faydalı olmuştur.
Bir sonraki videoda görüşmek üzere!
Sevgiler!