Featured Video Play Icon

Perseverance Mars’a İniyor!

Siz bu videoyu izledikten birkaç saat sonra, planlamalara göre türkiye saati ile 22.15’de Nasa’nın ve aslında uzay araştırmaları tarihinin en gelişmiş mars görevi olan Perseverence aracı Mars’ta Jezero Kraterine inmiş olacak. Tabi bir aksilik olmazsa. Umarız olmaz zira Perseverence yıllardır süregelen çalışmalar sonucunda aslında varlığının, tüm hayatının en zor, en dramatik 7 dakikasını yaşayacak. İnanılmaz zor bir iniş süreci bizi bekliyor. Hepimiz nefeslerimizi tutup bunu izleyeceğiz. Evet. İlk defa yine eğer bir aksilik olmazsa araç üzerindeki kameralarla iniş anını da görüntülü olarak görebileceğiz. Tabi canlı olarak değil. Ciddi bir gecikme olduğu için NASA birkaç gün içinde görüntüleri toparlayıp bizimle paylaşacaktır. Eğer bu zorlu görev başarılı olursa sonrasında Perseverence bize çığır açacak, tarihi değiştirecek bulgular gönderebilir. Bunun nedeni de özellikle indiği yer olan Jezero kraterinin özellikleri, geçmişi ve orada bulunması muhtemel biyolojik kalıntılar. Gelin heyecanın dorukta olduğu bu günde bu zorlu göreve ve bizi nelerin beklediğine bir bakalım.

NASA’nın Mars’a araç indirme konusunda bayağı bir deneyimi var. Daha önce Curiosity, Opportunity ve Insight gibi görevleri başarı ile tamamlamıştı. Fakat bu zamana kadar farklı ülkelerin Mars’a araç indirme görevlerinin sadece %40’ı başarıya ulaşabilmiştir. O nedenle oldukça riskli bir 7 dakika bizi bekliyor derken bundan bahsediyoruz.

Ama isterseniz önce NASA’nın “7 dakikalık korku filmi” olarak tanımladığı bu iniş sürecinin detaylarına bakalım, ardından neden özellikle Jezero kraterinin seçildiğinden ve orada ne bulabileceğimizden bahsedelim.

Öncelikle.

7 ay kadar süren sakin yolculuğunun ardından Perseverance atmosfere girdikten sonra saatte 20.000 kilometre hızdan iniş anına kadar ciddi bir yavaşlama yaşaması gerekiyor. Bunun önündeki en büyük engel ise Mars’ın çok çok ince atmosferi. Elbette sürtünme nedeniyle aracın ısı kalkanı bulunacak ancak ince atmosfer nedeniyle yeterince sürtünme olmadığı için paraşüt kendi başına iniş için yeterli olmayacak.

 En büyük sıkıntı ise radyo sinyallerinin mars’tan bize ulaşması 11 dakika kadar sürüyor. Yani bir şeyler ters gittiğinde müdahale edebilmemiz için zaten çok geç olabilir. Yani Perseverance her şeyi kendi başına yapmak zorunda.

İlk aşamada uzay yolculuğu için gerekli olan koruma kısmına gerek kalmadığı için atmosfere girdiğinde aracı bırakarak ayrılacak. Yaklaşık 80 saniye sonra aracın sıcaklığı zirve yaparak 1300 dereceye kadar ulaşacak. Kapsülün üst kısmındaki küçük roketler bu sırada iniş açısını düzenlemeye başlayacak.

Atmosfere girdikten 4 dakika kadar sonra yüzeyden 11 km kadar yukarıda aracın hızı saatte 1600 km’ye kadar düşecek. Ama hala çok hızlı tabi. O nedenle yaklaşık 20 metre çapındaki bir paraşüt açılacak.

Bu noktada aracın ısı kalkanına da gerek kalmayacak ve bu noktada kameralar ve diğer araçlar çevresini ve zemini izleyerek durum kontrolü yapabilecek.

Fakat paraşütle bile hala saatte 300 km gibi bir hızla inmeye devam edecek araç. Yani hala çok hızlı.

O nedenle nasanın “vinç manevrası” olarak adlandırdığı adım başlayacak. Kapsülün üst koruması olarak bilinen bölüm de ayrılarak ana ünite ile çarpışmaması için paraşütle başka bir yere giderek düşecek. Artık aracın 2 ana bölümü kalacak geriye. Üst kısımda iniş için en hayati bölüm olan iniş ünitesi ve altta da asıl görev aracı.

İniş ünitesinin motorları devreye girerek önce bir süre önce ayrılan üst korumadan uzaklaşarak ardından aracın hızını saatte birkaç kilometreye kadar indirecek.

Son adımda ise yerden 20 metre kadar yüksekte vinç manevrası ile ana ünite kablolarla yere doğru indirilerek aracın tekerlekleri yere değecek. Sonrasında ise kablolar kesilerek iniş ünitesi motorlarla uzaklaşarak bir yere inecek ve işini yapmış olmanın gururu ile emekli olacak.

Bu iniş sistemi daha önce 2012’de Curiosity görevinde kullanılmış ve işe yaramıştı. Ama tabi bilemiyoruz. Ters gidebilecek o kadar çok etmen var ki. Umarız hiçbir sorun yaşamaz.

Şimdi gelelim bu aracın Mars’ta ne yapacağına. Elbette yaşam izi arandığında NASA’nın da en büyük sloganı “Suyu takip et” olmuştur. Bu nedenle özellikle ismini birçok slav dilinde “göl” anlamına gelen Jezero kelimesinden alan Jezero krateri seçildi. Bu krater birçok özelliği ile NASA’nın da sürekli üzerinde durduğu Burdur’daki Salda gölüne de oldukça benzeyen bir krater her anlamda bir zamanlar su bulunduğuna dair çok büyük izler taşıyor. Yörüngeden bakıldığında birçok nehrin kalıntılarını bıraktığı bir delta barındıran Jezero kraterinde ilk olarak aranacak olan şey organik karbon olacak.

Bu deltada yine yörüngeden yapılan çalışmalarda ortaya çıkan karbonat kalıntılarının geçmişte yaşamış olabilecek organizmalardan kalıntılar barındırabileceği düşünülüyor. Bu kalıntılardan biri de stromatolitler olabilir. Stromatolitler de dünyada yaşam nasıl başladı videomuızda konuştuğumuz gibi Soluduğumuz Oksijeni Borçlu Olduğumuz, İlk Çok Hücreli Kompleks Canlılardır.

    İşte Perseverance tam da bu bölgedeki kalıntıları tamamen biyolojik imzaları aramak için ayarlanmış ekipmanları ile inceleyecek ve bu devrimsel kanıtları bize sunacak.

Tabi Perseverance yalnız değil. Herkesin tüm bu detaylardan öte ilgisini çeken bir de “helikopteri” var. Ingenuity. Daha önce denenmemiş imkansız bir görev. Güneş sistemimizde dünya dışında gerçekleşecek ilk kontrollü uçuşun kahramanı.

Gerçekten imkansıza yakın bir görev zira mars gibi çok ince ve yoğun olmayan, dünyamızın sadece yüzde biri yoğunluğa sahip bir atmosferde bir cismi uçurabilmek ciddi bir zorluk.

Mühendisler elbette bir sürü test ile bu zorluğa hazır ancak bu helikopteri hemen uçurmayı da düşünmüyorlar. İnişten yaklaşık 2 ay gibi bir süre sonra. Çok kısa test uçuşları ile görev başlayacak ve düşünüldüğü gibi helikopter marsı baştan başa dolaşamayacak maalesef. Hafif olması gerektiği için küçük bir batarya bulunan helikopter sadece birkaç yüz metre çap içinde birkaç dakika boyunca uçarak daha geniş bir çapta üzerindeki kameralarla fotoğraflar çekerek mars yüzeyi ile ilgili daha fazla bilgi edinmemizi sağlayacak.

Ama elbette bu çapta ilk görev olacağı için gelecekte çok daha güçlü ekipmanlara sahip çok daha uzun süre uçabilecek araçların da önünü açabilecek.

Bu görev bu arada Mars’a bu ay ulaşacak üçüncü araç. Daha önce Birleşik Arap Emirliklerinin Hope uydusu ve Çin’in Tianwen 1 aracı Mars’a ulaşmıştı. Hope yörüngede kalacak,  Tianwen’in rover’ı ise Mayıs gibi Mars’a iniş yapacak.

Sonuncusu işte yolda, az kaldı. Mars’ta trafik yoğunlaşıyor anlayacağınız.

Bu arada Perseverance görevi orada sonlanmayacak. Perseverance haliyle belirli kalibreye sahip ekipmanlarla ancak kısıtlı analizler yapabilir. NASA şu anda Avrupa Uzay Ajansı ile birlikte Mars’a giderek Perseverance’ın topladığı numuneleri alıp geri gelecek bir görev üzerinde çalışıyor. Bunun için Airbus ile anlaşan NASA bu gidiş dönüş seyahatini planlamaya başladı bile. Mars toprağını da koklayabileceğiz sonunda görünüşe göre.

Son olarak bu görevi saat 10 itibari ile NASA kendi youtube kanalından canlı olarak yayınlayacak. Sanırım sevgili Barış Özcan da bir canlı yayın yapacak. Nereden olursa olsun mutlaka bu tarihe tanıklık etmeyi unutmayın.

Ve her zaman olduğu gibi.

Tekrar görüşene dek.

İyi ki varsınız.

Sevgiler…

Kaynaklar:

https://mars.nasa.gov/mars2020/

https://www.bbc.com/turkce/56093145

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.